Het ‘fergetten wurd’ van donderdag 20 maart is ‘Snies’

Vertaling en betekenis:
NL: snees, twintigtal
EN: twenty
Betsjutting: tweintichtal

Waar komt het vandaan?
‘Snies’ is een oud woord dat ‘twintigtal’ betekent. Het komt nog wel eens voor in samenstellingen met eieren: ‘een snees eieren’ betekent twintig stuks eieren. Op Frysker staat het ook in combinatie met haringen. Zaken kunnen ‘bij het snees’ aanwezig zijn, wat betekent: in twintigtallen of in grote hoeveelheden. Er bestaan zelfs twee uitdrukkingen met het woord: “sokken gaan eenentwintig van in een snees” (oftewel “dertien in een dozijn”), of “het is met zeggen niet te doen”, zei de man, en hij at twee sneesen eieren op.

‘Snies’ is een overblijfsel van het twintigdelige telsysteem (het tellen op vingers en tenen) dat we ooit hebben gehad. Het werd gebruikt om aantallen van kleine zaken mee aan te duiden (eieren, appels, vissen). In eerste instantie betekende het een ‘onbepaald aantal’, maar later werd dat vastgelegd op ‘twintig’. In het Nederlands kwam ‘snees’ vroeger nog voor, evenals ‘stijg’ (20) en ‘schok’, wat in de houthandel ‘zestig’ betekende. Het Franse quatre-vingt (4×20) voor tachtig is een overblijfsel van dat systeem, net als het Engelse woord ‘score’ (twintig). Interessant is dat het Baskisch en verschillende Keltische talen nog steeds het twintigdelige telsysteem gebruiken. Wij hanteren nu natuurlijk vooral het decimale systeem (tellen op de vingers), maar er is ook nog een overblijfsel van het zestigtallige systeem van de Soemeriërs en Babyloniërs: denk maar aan het aantal minuten in een uur en het aantal seconden in een minuut.

Een ‘snees’ of ‘snies’ komt van het woord ‘snoer’. Een snoer of een takje waaraan bepaalde zaken geregen waren (zoals uien, of dus vissen). Bij eieren lijkt me dat wat vreemd, tenzij het gekookte of ingelegde eieren waren. Het woord ‘snijden’ heeft dezelfde oorsprong. Het Oud-Engelse woord snás, dat een ‘braadspit’ betekende, komt hier ook vandaan.

Meer ‘fergetten wurden’?
Op donderdag 10 april is het weer tijd voor een nieuw ‘fergetten wurd’. Stem om plm. 15.10 uur af op Omrop Fryslân Radio en luister naar het programma ‘Goeiemiddei‘. Kijk hier voor meer ‘fergetten wurden’.