Koninklijk bezoek aan de Afûk

Het koninklijke bezoek starte bij de Fryske Akademy, waar gesproken is over wetenschappelijk onderzoek naar het Fries, de status van het Fries en het online Fries rijmwoordenboek op Frysker.nl. Daarna liep de delegatie naar historisch en letterkundig centrum Tresoar, waar de nadruk lag op de geschiedenis van Fryslân en de Friese taal. De koning deed ook mee aan een ‘kindercollege’ uit het lesprogramma ‘Triedsjes nei it ferline‘.

Bij de Afûk
Als derde was de Afûk aan de beurt, waar de nadruk meer lag op het belang van de Friese taal in het dagelijks leven. Na ontvangst door directeur-bestuurder Alex de Jager, begon het bezoek bij de Afûk met een rondleiding door de winkel, waarbij Alex een toelichting gaf op de collectie boeken in en over het Fries en Fryslân. Daarbij werden ook enkele Friese ‘Koninklijke’ boeken getoond, zoals het kinderboek ‘Kening & Kening’ en ‘Redbad’. Toen iedereen aan tafel zat, werd door Gerda, medewerker van de Afûk, het gedicht ‘Skries’ voorgelezen, van Sjoerd Wymenga, omdat de skries (de grutto) natuurlijk ‘de koning van het weiland’ wordt genoemd. Hoewel de voertaal bij het bezoek Nederlands was, is toch geprobeerd om op verschillende manieren te laten horen aan de koning hoe mooi onze Friese taal is, zoals met dit gedicht.

Tafelgesprek
Het werkbezoek werd afgesloten met een tafelgesprek met zes gasten over het gebruik van het Fries in het dagelijks leven en het werk, aan de hand van persoonlijke ervaringen van iedereen. Aan tafel zaten Friezen uit verschillende sectoren, om te laten zien dat het Fries overal een belangrijke rol speelt:

• Tialda Hoogeveen: de kinderboeken-ambassadeur van Fryslân
• Gerda Cuperus: een van de taaltrainers fan de workshop Psychology fan dyn taal
• Sytse Kooistra: rechter in de Rechtbank Noord Nederland
• Marjan de Ruiter: teamchef politie Basisteam Noardeast Fryslân
• Jessica Marinus: ervaringsdeskundige bij de GGZ
• Lïam Zwaagman: student uit het mbû, die eerder ook stage heeft gelopen bij het project Yung Frysk

Het was een interessant gesprek over de betekenis die de Friese taal voor alle sectoren heeft en over de elementen die de Friese cultuur onderscheiden. Zo vertelden Sytse, Marjan en Jessica dat het een groot verschil kan maken als mensen Fries kunnen spreken bij de rechtbank, de politie en in de zorg. Maar ook dat de professionals in deze sectoren de Friese taal zelf bewust kunnen inzetten in hun werk en dat het van groot belang is voor hen om in ieder geval het Fries te kunnen verstaan. Ook de workshop Psychology fan dyn taal vond de koning zeer interessant. Gerda vertelde over het ‘switchen’ tussen Fries en Nederlands en keuzes die je kunt maken in je taalgedrag. Marjan van de politie gaf aan dat zij de workshop graag wil aanbieden binnen het Basisteam Noardeast Fryslân. Student Lïam had het Fries in zijn stage geleerd en kon uitleggen hoe het Fries leeft onder de jongeren. Tialda Hogeveen vertelde over haar werk en het belang van Friese kinderboeken. Na afloop van het bezoek kreeg de koning dan ook als aandenken het kinderboek ‘Kening & Kening‘ mee naar huis, waar hij op reageerde met “Ah, redens!”, verwijzend naar de kleine houten schaatsjes, die op het pakje zaten.

Koning Willem-Alexander vertelde dat hij zelf het Fries voor 90% kan verstaan. Waarop Alex de Jager uit de grap voorstelde om met het volgende bezoek dan maar Fries te praten met de koning. Hij doelde op het 100-jarig jubileum van de Afûk in 2028. Om de woordenschat van de koning nog wat rijker te maken, mocht elke gast aan tafel een Fries woord aan de koning meegeven. Onder andere ‘rûgelje’, ‘rjochtfeardigens’,’oankrûperswaar’ en ‘keallepoat’ (de koek die op tafel lag) kwamen voorbij.

Buiten stond de pers te wachten voor een laatste reactie op het bezoek, waarop de koning antwoordde: “Ik heb het belang van de Friese taal als taal voor Friesland geleerd. Sinds tien jaar is formeel in de wet vastgelegd dat Fries echt gebruikt mag worden. Vandaag heb ik gezien wat die tien jaar heeft betekend en de trots van de Friezen is heel duidelijk geworden. Ik ben heel blij dat ik dit bezoek vandaag heb kunnen afleggen.”

Wat een bijzondere dag! Alex de Jager: “Wat moai dat de Kening safolle omtinken hat foar ús taal. Wy koene mei de minsken om tafel in goed byld sketse fan hoe’t it Frysk yn alle sektoaren brûkt wurdt en hoe’t it rekket oan it gefoel fan minsken. Wy sjogge werom op in tige slagge besite oan Ljouwert en binne fereare dat de kening by ús delkomme woe.”

Fryske Akademy
In aanwezigheid van Commissaris van de Koning Arno Brok en gedeputeerde Eke Folkerts ging de koning in gesprek met directeur-bestuurder dr. Nelleke IJssennagger-van der Pluijm en vijf leden van de wetenschappelijke staf. Zij vertelden de koning over hun onderzoek op het gebied van de Frisistiek. IJssennagger-van der Pluijm vond het heel bijzonder. “De koning was goed ingelezen, hij was benieuwd naar wat wij allemaal deden en hij had ook interesse voor de positie van het Fries in vergelijking met andere minderheidstalen in Europa. Het was dan ook een heel fijn gesprek.”
Lees hier meer over het bezoek aan de Fryske Akademy.

Tresoar
Bij Tresoar bekeek de Koning een aantal originele handschriften uit de UNESCO Richthofencollectie. Arjen Dijkstra droeg een eeuwenoude poëtische wetstekst voor over de rechten van het vaderloze kinderen in de ijskoude winter. Ook ging de Koning in gesprek met de winnares van de Gysbert Japicxpriis 2023: Jetske Bilker. Daarna vertelde Annemieke Nienhuis de Koning meer over de plannen van een nieuwe, permanente literatuurexpositie bij Tresoar. Hoogtepunt van de dag was het kindercollege ‘Triedsjes nei it ferline’ met leerlingen van de Prins Mauritsschool in Leeuwarden.
Lees hier meer over het bezoek oan Tresoar.