Digitale hulp voor rijmende Friesschrijvers

Het ‘rymwurdboek’ (rijmwoordenboek) is een uitbreiding van Frysker.nl, het digitale schrijfgerei dat hulp biedt bij het opstellen, spellen en vertalen van Friese teksten. Het rijmwoordenboek is rechtstreeks te benaderen via Frysker.nl/rymje en fia rymwurdboek.nl.

Al langer had de Fryske Akademy de wens om wat met rijm te doen, maar dan wel op wetenschappelijke basis. Er lag ook een behoefte in de samenleving. Die werd eerder dit jaar verwoord in een column van Pieter Zijlstra in de Leeuwarder Courant. Samen met hem en twee van zijn vrienden, Teun de Vries en Sweder Oosterkamp, is gewerkt aan een eerste versie die vanaf 12 november door iedereen gebruikt kan worden.

Hoe het werkt
Het rijmwoordenboek is gebaseerd op woordenlijsten en fonetisch schrift, de manier waarop klanken in taal worden vastgelegd. Na het invoeren van een rijmwoord, zoekt het woordenboek in drie stappen naar woorden die rijmen. Als eerste wordt bepaald met welk deel van het rijmwoord gezocht zal worden. Dat gebeurt op basis van het aantal lettergrepen, daarbij wordt ook rekening gehouden met stomme klanken en dat sommige medeklinkers wegvallen in het fonetisch alfabet. Daarna wordt gekeken welke woorden gelijk eindigen qua klank. Als laatste worden alle resultaten gefilterd en gesorteerd. Het rijmwoordenboek kijkt dan naar hoe vaak of de woorden voorkomen, of ze verouderd zijn, en of het voorkeursvormen zijn of varianten. Bij het sorteren wordt eerst gegroepeerd op het aantal lettergrepen en dan geordend op zuiver rijm of halfrijm, interne overeenkomsten, op het Friese alfabet.

Halfrijm en toekomstwensen
Het rijmwoordenboek werkt op basis fan Standaardfries. Ook is het mogelijk om naar ‘halfrijm’ te zoeken. Dan wordt gekeken naar klanken die dicht bij elkaar liggen, zoals ‘ii’ en ‘ie’ in ‘priis’ en ‘Fries’. Mettertijd hoopt de Fryske Akademy het rijmwoordenboek te verbeteren door nog meer vormen van halfrijm te identificeren en daarnaast ook aandacht te schenken aan de diversiteit van regionale uitspraken.

Opgeven voor de presentatie
Wie zo snel mogelijk aan de slag wil met rijmen, is van harte welkom bij de presentatie op zondagmiddag 12 november 2023. De toegang is gratis. Opgave vooraf – uiterlijk donderdag 9 november 2023 – is wel noodzakelijk. Dat kan met een bericht aan Eduard Drenth: edrenth@fryske-akademy.nl.

Over de Fryske Akademy
De Fryske Akademy doet, deelt en faciliteert wetenschappelijk onderzoek naar de Friese casus in internationaal en multidisciplinair perspectief. De focus ligt daarbij op taal en meertaligheid, geschiedenis en erfgoed, de mens en zijn omgeving en de ontwikkeling van digitale infrastructuren; het liefst in dwarsverband en in comperatief perspectief. In 2023 bestaat de Fryske Akademy 85 jaar.