It ‘fergetten wurd’ fan tongersdei 15 desimber is ‘stro’

Frije tiid Leare & ûnderwiis Oer it Frysk Op it wurk
15 desimber 2022
Alle moannen besprekt Mirjam Vellinga in bysûnder of fergetten Frysk wurd op Omrop Fryslân Radio yn it programma 'Goeiemiddei' mei Johan Terpstra en Diana de Groot. Hjoed wie it de beurt oan it wurd 'stro'.

Nederlânsk: struif.
Ingelsk: omelet, crumb

Betsjutting
Tinne, rûne koeke fan moal, aaien en molke, bakt yn in platte panne pankoek

Utdrukkingen
Moatst de stro net om in aai bedjerre  (by it fertellen in leagentsje net skromje)
Sa plat as in stro
In stro yn ‘e ûne hawwe  (yn ferwachting wêze)
As men witte wol hoe’t de stro smakket moat men se priuwe (yn ‘e praktyk learst it it bêste)

It wurd komt ek werom yn potstro, in gerjocht dat no net mear in soad iten wurdt, mar miskien noch wol in bytsje bekend is fan namme. It is in tsjokke brij fan moal, sean yn molke of sûpe en it wurdt meast iten mei sjerp en spek(fet). Utrdukkingen mei potstro: sa slûch/sa min as potstro. Hy is sa goed as bôle en sa sêft as potstro. Hy is it oanbaarnsel fan ‘e potstro net wurdich.

As bern ken ik it ‘stro’ fan in Sint Piterferske (ik kom fan Grou).

Sint-Pitersdei

Dan grienet de wei
Dan bakt mem stro
Dan keallet de ko,
Dan leit de hin
Dan hat de húsman it nei syn sin.

Lykas guon Sinteklaasferskes dy’t ek gauris ûnbegryplik binne foar bern, fûn ik dit ek altyd in geheimsinnich ferske dêr’t ik net in soad fan begrypte. Wêrom bakt mem yn de goedichheid strie? En wêrom wurdt dat hjir ‘stro’ neamd?

Wêr komt it wurd wei?
De oarspronklike betsjutting fan it wurd is ‘it stive, it starre’ en it ferwiist dus nei hoe’tst it makkest. Trochdatst beslach yn it panne mei hite bûter of fet jitst, ûntstiet der in stivere substânsje, in platte koek: de pankoek, omelet, of earder dus: stro. Tink dêrby ek oan it wurd ‘stroef’ of ‘stûf’. Stro komt yn min ofte mear deselde foarm ek foar yn it Dútsk ‘Straube’ en yn it Ned.: struif of struuf. It is in Germaansk wurd.

Mear fergetten wurden?
Tongersdei 26 jannewaris is it wer tiid foar in ‘fergetten wurd’. Stim om plm. 15.10 oere ôf op Omrop Fryslân en harkje nei it programma ‘Goeiemiddei‘. Sjoch hjir foar mear ‘fergetten wurden’.